Spoorwegveiligheid

In 2021 hebben zich 17 aanrijdingen voorgedaan, waarvan 16 op een overweg. Daarbij zijn 6 dodelijke slachtoffers gevallen, waarvan 5 op een overweg. Naar aanleiding van het noodlottige treinongeval op een overweg bij Hooghalen in 2020 hebben NS en ProRail onderzoek uitgevoerd en afgelopen jaar gezamenlijke conclusies en aanbevelingen gepubliceerd. NS is begonnen met het aanpassen van de kleurstelling van het front van de SNG-Sprinter, heeft aanvullende eisen opgesteld voor de botsbestendigheid van de cabine en onderzoekt vluchtmogelijkheden voor machinisten. Het blijft de ambitie van NS om onbewaakte overgangen op te heffen en NS blijft hierover in overleg met onder andere IenW en ProRail.

Uit het onderzoek naar aanleiding van het ongeval bij Hooghalen in 2020 blijkt dat zwaar of lang verkeer in bepaalde gevallen te weinig tijd heeft om niet-actief beveiligde overwegen (NABO) over te steken. Daarom worden 25 NABO's opgeheven en 4 beveiligd.

Passages stoptonend sein  

In 2021 bedroeg het aantal passages van stoptonende seinen (STS) 33. Dat is vergelijkbaar met 2020 (32). In 2018 waren er nog 61 STS-passages. In 7 gevallen werd het zogenaamde gevaarpunt bereikt, zoals een wissel (2020: 5). NS streeft naar 0 gevaarpunt-STS-passages. De wederom lage realisatie komt waarschijnlijk voort uit een combinatie van maatregelen, zoals het verzwaarde remcriterium (technisch afdwingen van sterkere remming bij het naderen van een rood sein) bij VIRM en ICM, ORBIT (waarschuwt machinisten als ze te hard op een rood sein af rijden) en TimTim/RTA (routeinformatie), en factoren zoals verminderde druk op het vervoersproces als gevolg van de aangepaste dienstregeling.

DDZ weer in dienst 

Op 3 december 2020 zijn alle 49 DDZ-treinstellen voorlopig uit de dienstregeling gehaald. We besloten dat op basis van onderzoek naar onrustig rijgedrag van DDZ-materieel bij hogere snelheden na meldingen van rijdend personeel. Uit technisch onderzoek bleek dat het remsysteem van de DDZ-treinstellen zorgt voor slijtage/vervorming van de wielen. Om dit te voorkomen, hebben we het remsysteem en de wijze van onderhoud aangepast en een monitoringsysteem opgezet. In de tweede helft van 2021 is het nieuwe remsysteem uitgebreid beproefd. Op basis van de inzichten uit deze beproeving, een integrale risicoanalyse op de te implementeren maatregelen en een toets op voldoen aan relevante wet- en regelgeving door de externe instanties heeft NS besloten om de DDZ vanaf eind 2021 stapsgewijs weer in te zetten.

Veiligheid integraal onderdeel van grote veranderingen

NS houdt bij innovaties, vernieuwingen en veranderingen risico’s voor spoorwegveiligheid in zicht, treft beheersmaatregelen en monitort deze. De toprisico’s op het gebied van spoorwegveiligheid zijn aanrijdingen, botsingen, brand, ontsporing en vallen of inklemmingen van reizigers. Bij grote wijzigingen maken veiligheid en het vakgebied human factors (HF) vroegtijdig en integraal deel uit van het ontwikkelproces, wat kosten en doorlooptijd beperkt. NS betrekt HF bij het ontwerp en de ontwikkeling van innovaties, en bij het vormgeven en uitvoeren van HF-gerelateerd beleid. Daarnaast wordt HF toegepast in het ontwerpen van het samenspel tussen mens en techniek in het kader van Automatic Train Operation (ATO) en in initiatieven zoals Technisch Geleid Vertrekproces (TGV). Het ERTMS-programma, waaraan NS in 2021 werkte, is eveneens een voorbeeld. We beoordelen wat de impact ervan is op de veiligheid van het vervoersysteem om inzicht te krijgen in hoe we de doelstelling van minimaal gelijkblijvende veiligheid kunnen realiseren. Daarnaast is HF meegenomen in de eisen voor nieuw materieel en de beoordeling van gebruikersprocessen van ERTMS.

ORBIT  

Het ORBIT-systeem waarschuwt machinisten als ze met een te hoge snelheid een rood sein naderen en kan daarmee passages van stoptonende seinen (STS) voorkomen. Sinds medio 2018 zijn de Intercitytreinen voorzien van ORBIT. In 2021 hebben we de inbouw in de laatste materieelseries Flirt en SNG afgerond. Daarmee zijn alle Intercity's en Sprinters op het hoofdrailnet voorzien van ORBIT. Daarnaast heeft NS een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de bruikbaarheid van data uit het ORBIT-systeem om zwakke plekken in het systeem op te sporen en de effectiviteit van het systeem aan te tonen. Hierdoor hebben we beter inzicht gekregen in de omstandigheden die mogelijk kunnen leiden tot STS-passages. Ook heeft de data-analyse vastgesteld dat zowel ORBIT als het verzwaren van het remcriterium een positief effect hebben op de spoorwegveiligheid.

Aanpassen remcriterium  

NS heeft in 2017 het principebesluit genomen om het remcriterium van het IC-materieel te verzwaren. De treinen van het type VIRM hebben we in 2021 succesvol omgebouwd. De ombouw van het ICM-materieel verloopt volgens planning: de ICM-3 en ICM-4 hebben we omgebouwd, de ICM-1 en ICM-2 zijn in 2022 aan de beurt. We zijn inmiddels ook begonnen aan de ombouw van de DDZ. Daarnaast hebben we in 2020 besloten om ook onze Sprinters te voorzien van een verzwaard remcriterium. Hiermee starten we naar verwachting in 2022, beginnend met Sprinters van het SLT-type.

STM ATB  

In 2021 hebben het ministerie van IenW, NS en ProRail gesproken over een toegevoegde functionaliteit in de zogeheten STM ATB, een oplossing waarbij gebruik wordt gemaakt van transponders tussen de rails die gegevens over treinen verzamelen en doorsturen. Deze technische oplossing verbetert de veiligheid op het spoor substantieel tegen relatief lage kosten. Om risico's zoveel mogelijk te beperken is de toevoeging van deze functionaliteit voor NS van groot belang. Het ministerie werkt aan een beleidsmatige beoordeling om deze functionaliteit toe te voegen. De gesprekken tussen NS, ProRail en het ministerie van IenW hierover lopen.

Veiligheidscultuur 

De ambitie binnen NS is om door te groeien naar een proactieve veiligheidscultuur en om samen te werken aan een veilige werkomgeving. Dit doen we door naar elkaar te luisteren, open te zijn naar elkaar over veiligheid, ons bewust te zijn van de risico's van ons werk en onze werkomgeving. Tijdens de landelijke Week van de Veiligheid in oktober hebben we extra aandacht besteed aan veiligheid en veiligheidscultuur. Verder hield NS in 2021 voor de derde keer een veiligheidscultuurmeting. Hieruit blijkt dat de veiligheidscultuur steeds proactiever wordt. Zowel in de teams als NS breed worden er afspraken gemaakt over gerichte acties om de veiligheidscultuur van NS verder te ontwikkelen en te versterken.