Trends en ontwikkelingen
In dit hoofdstuk beschrijven we de demografische, economische, sociaal-culturele, ecologische, technologische en politieke ontwikkelingen die van invloed zijn op NS. In het hoofdstuk Onze strategie staat hoe we hierop inspelen.
De coronapandemie en het effect op onze reizigers
De maatregelen die de verspreiding van het virus tegen proberen te gaan, hebben grote impact op de reismogelijkheden en de behoeften van reizigers. Als het veranderende reizigersgedrag blijvend is, zullen de structurele gevolgen voor NS groot zijn.
Noodzaak tot schoon en duurzaam vervoer
Extreme regenval en heftige overstromingen in Nederland, andere delen van Europa en China, hittegolven in Canada en de VS: het zijn enkele voorbeelden van de klimaatveranderingen van afgelopen jaar. Volgens het IPCC-rapport uit 2021 stevent de wereld eerder dan verwacht af op de gemiddelde temperatuurstijging van 1,5 °C. Met de uitkomsten van de klimaattop in Glasgow, het ‘Fit for 55’-pakket van de Europese Commissie en het Nederlandse Klimaatakkoord is er aan ambities geen gebrek. Toch gaat de uitvoering van de plannen om klimaatverandering af te remmen traag. Onderdeel van de oplossing is het bevorderen van bestaand schoon en duurzaam vervoer, zoals de trein. De noodzaak om hierop in te zetten is afgelopen jaar alleen maar groter geworden.
Bevolkingsgroei en veranderende bevolkingssamenstelling
De Nederlandse bevolking gaat tot 2040 5 tot 16% groeien volgens de Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO) van het PBL en CPB. Dat betekent dat er in 2040 tussen de 18,5 en 20,3 miljoen mensen in Nederland wonen. Tegelijkertijd verandert de bevolkingssamenstelling. Omdat de gemiddelde levensverwachting blijft toenemen, wordt het aandeel 75-plussers groter. De werkzame beroepsbevolking neemt nu nog licht toe, maar na 2030 af. Daarnaast zien we de sociaaleconomische ongelijkheid tussen verschillende groepen in de bevolking toenemen. Deze ontwikkelingen hebben impact op de omvang en samenstelling van de mobiliteitsvraag: in stedelijke gebieden neemt de vraag toe en de vergrijzing kan onder andere leiden tot een relatieve toename van sociaal-recreatieve reizen.
De bevolkingsgroei heeft nog een andere opgave tot gevolg: tot 2030 moeten er 1 miljoen (betaalbare) woningen worden bijgebouwd om aan de vraag te voldoen. Deze opgave gaat hand in hand met een mobiliteitsopgave: de nieuwe woningen moeten goed bereikbaar zijn. Tegelijkertijd ligt er een grote beheer- en onderhoudsopgave van onze infrastructuur. Waar de nieuwe woningen gebouwd worden en met welke investeringen in het mobiliteitssysteem dat gepaard gaat, is bepalend voor de mobiliteitsvraag in de toekomst.
Politieke agenda
Naast de woningbouw- en mobiliteitsopgave leggen ook de energietransitie en de verduurzaming van de industrie en landbouw beslag op de schaarse ruimte en benodigde investeringen in Nederland. De vraagstukken hangen sterk met elkaar samen. Het nieuwe kabinet zal daarom stevige en integrale beleids- en investeringsbeslissingen moeten nemen om deze opgaves aan te pakken. Die beslissingen zijn van grote invloed op NS en onze omgeving.
Krapte op de arbeidsmarkt
De economie trekt weer aan na een dip door onder andere de coronapandemie. In 2021 waren er meer vacatures dan werkzoekenden in Nederland: de spanning op de arbeidsmarkt is sinds 2003 niet meer zo hoog geweest. Uit CBS-onderzoek blijkt dat alle sectoren het moeilijk vinden om vacatures te vervullen, de hele markt is krap.
Technologische ontwikkelingen veranderen mobiliteitsmarkt
In 2021 was er vanuit de overheid en van onder andere nieuwe spelers op de mobiliteitsmarkt veel aandacht voor Mobility as a Service (MaaS) en de opkomst van deelvervoer. Die twee ontwikkelingen zijn sterk met elkaar verbonden: het gebruikmaken van de verschillende vormen van deelvervoer (zoals e-bikes, fietsen, scooters, auto’s en in de toekomst mogelijk steps) wordt steeds makkelijker door het toenemende aantal apps dat het mogelijk wil maken de vervoersmiddelen in één keer te zoeken, boeken en betalen.
In en om de trein zien we ook volop technologische innovaties die van invloed zijn op NS en op onze partners in de spoorsector. Voorwerpen worden steeds slimmer (Internet of Things) en toepassingen van kunstmatige intelligentie, virtual en augmented reality steeds wijdverbreider. Met digital twins, digitale representaties van het object of systeem dat je wilt verbeteren, kunnen er sneller betere beslissingen worden gemaakt. ERTMS en Automatic Train Operation (ATO) kunnen ertoe leiden dat er meer treinen kunnen rijden, de reistijd wordt verkort en de veiligheid wordt verbeterd.