HRN-concessie vanaf 2025
NS heeft een concessie voor het rijden op het hoofdrailnet tot eind 2024. Het ministerie van IenW is voornemens de hoofdrailnetconcessie vanaf 2025 onderhands aan NS te gunnen. In de eerste helft van 2022 heeft het ministerie het Programma van Eisen (PvE) daarvoor uitgewerkt. Dat bevat een uitwerking van de doelen uit het beleidsvoornemen uit 2021. Net als diverse andere consultatiepartijen zoals andere vervoerders, ProRail, ACM en consumentenorganisaties ontving NS in juni de consultatieversie van het PvE. NS heeft daarop gereageerd en de consultatieversie met name getoetst op maakbaarheid en financiële impact. In de fase daarna heeft NS op verzoek van IenW op verschillende thema’s aanvullende informatie gedeeld.
Concessie in Tweede Kamer
Het PvE is in het najaar van 2022 besproken in de Tweede Kamer. Daarna hebben politieke partijen in totaal 48 moties ingediend. Zo wil de Tweede Kamer dat het hoofdrailnet aan NS gegund wordt. Een onderzoek naar meer marktwerking op het hoofdrailnet wil de politiek niet. Ook wil ze dat internationale verbindingen in de concessie en dus bij NS blijven, net als het beheer van de fietsenstallingen door NS. De staatssecretaris heeft in december 2022 de Tweede Kamer laten weten hoe zij met de moties verder gaat. Op verschillende punten, zoals tarieven en internationale treinverbindingen, volgt nog nadere onderzoek of besluitvorming. Sinds de bespreking van het PvE in de Tweede Kamer zijn NS en IenW verder met elkaar in gesprek. Belangrijke onderwerpen hierbij zijn afspraken over kpi’s, risicobeheersing en financiën.
Marktanalyse of niet
De Europese Commissie heeft zich in 2022 herhaaldelijk kritisch uitgesproken over de onderhandse gunning van de HRN-concessie aan NS. Zo vindt de commissie bijvoorbeeld dat de Nederlandse overheid eerst een marktanalyse moet uitvoeren voorafgaand aan het gunnen van de concessie. De staatssecretaris van IenW heeft, onder andere in de Tweede Kamer, aangegeven dat zo’n marktanalyse niet vereist is. Het standpunt van NS blijft onveranderd: onderhandse gunning binnen de juridische kaders is mogelijk.
Internationale verbindingen
Over het al dan niet opnemen van internationale verbindingen in de nieuwe HRN-concessie moeten nog belangrijke beslissingen genomen worden. NS ziet de opname van internationale lijnen in de concessie als de manier om een breed aanbod te garanderen voor de reiziger. De Tweede Kamer lijkt deze visie te delen, gezien de ingediende moties voor het volledig opnemen van de huidige internationale verbindingen in de nieuwe concessie.
Financiële uitdagingen
De financiële situatie is bij de nieuwe concessie een belangrijk aandachtspunt. We hebben te maken met een aantal grote uitdagingen en impactvolle ontwikkelingen die de financiële en economische context waarbinnen NS opereert onzeker hebben gemaakt. Zo blijven reizigersaantallen achter en reist met name de forens minder frequent. Inflatie en gestegen energieprijzen zorgen tegelijkertijd voor fors hogere en minder voorspelbare kosten. Tegelijkertijd wordt van NS verwacht dat we continuïteit van het vervoer waarborgen en daarom blijven investeren in onder andere nieuw materieel. We verwachten dat de onzekerheden ook gedurende de nieuwe concessie aanhouden. Hierover voert NS gesprekken met IenW.
Miljardeninvesteringen in het OV
Het kabinet heeft eind 2022 aangekondigd fors te investeren in de bereikbaarheid van Nederland met het Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport (BO MIRT). NS is hierover verheugd. Met miljardeninvesteringen in de Oude Lijn en Zuidasdok en bijvoorbeeld het spoor rondom Eindhoven, kunnen we Nederland duurzaam bereikbaar houden en nieuwe woningen aansluiten op het openbaar vervoer. Hieronder enkele uitgelichte plannen die voor NS en haar reizigers van belang zijn.
Hub Eindhoven
In en rond Eindhoven worden in de komende jaren zo'n 62.000 woningen gebouwd en zo’n 72.000 extra banen verwacht. Bij zulke getallen hoort duurzaam openbaar vervoer. Investeringen in mobiliteit en het openbaar vervoer maken dit mogelijk, zoals de capaciteit van het spoor vergroten en inzetten op mobiliteitshubs bij stations.
De Oude Lijn
Langs het spoor tussen Dordrecht en Leiden (Oude Lijn) komen 170.000 nieuwe woningen. De spoorverbinding wordt daarmee nog meer de slagader van Zuid-Holland. De afgelopen jaren zijn er al fors meer treinen gaan rijden en die frequentie gaat verder omhoog. De ambitie van NS is om uiteindelijk iedere vijf minuten een CitySprinter te rijden. De investering van 1,5 miljard euro maakt het mogelijk om tussen Delft en Schiedam vier sporen te maken en een aantal bestaande stationsgebieden langs de lijn te verbeteren. In de buurt van nieuwbouwlocaties komen vier nieuwe stations (Rijswijk Buiten, Schiedam Kethel, Rotterdam Van Nelle en Dordrecht Leerpark). Het evenementenstation bij de Kuip wordt verbouwd tot station Stadionpark voor dagelijks gebruik.
Zuidasdok en doortrekken Noord/Zuidlijn
Alleen met een verbouwd station Amsterdam Zuid zijn de Nederlandse (inter)nationale spoorambities waar te maken. Met € 4,1 miljard bijdrage van het Rijk en € 1,3 miljard van gezamenlijke partijen kan het project Zuidasdok doorgaan. Dat is ook goed nieuws voor veel gerealiseerde en geplande infrastructuur op andere plekken in Nederland, zoals een versnelling naar Noord-Nederland. Onderdeel van het Zuidasdok is de aanleg van een station voor trein, metro, tram en bus. De Noord/Zuidlijn rijdt (op termijn) door naar Schiphol en Hoofddorp waardoor er in de Schipholtunnel ruimte vrijkomt voor Intercity's. De metro Ringlijn wordt verlengd voor de bereikbaarheid van nieuwe woonwijken.
Duurzame bereikbaarheid Groningen-Assen en Zwolle
Het Rijk draagt € 242 miljoen euro bij aan de bereikbaarheid van nieuwe woonwijken in de regio Groningen-Assen, onder andere door de komst van een nieuw station in het Suikerunieterrein. In Zwolle wordt geïnvesteerd in de spoorzone en het station. Zwolle is sterk verbonden met andere grote steden in Nederland en de spoorzone is een van de belangrijkste ontwikkellocaties voor de stad en de regio.