Onze impact op Nederland

In 2022 reisden weer meer Nederlanders dan in 2021 met NS. Onze impact op de maatschappij is groot. Dat zien we op gebieden als mobiliteit, veiligheid en milieu, maar ook aan onze bestedingen.

Onze impact op de Nederlandse samenleving maken we inzichtelijk met ons impactmodel. Hierin vertalen we het effect van onze activiteiten naar een positieve of negatieve waarde, uitgedrukt in euro’s.
Naast de effecten die we kunnen berekenen, hebben we ook op veel andere vlakken een impact op de samenleving. Hieronder enkele voorbeelden van onze bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke opgaves in Nederland.

Woningbouw

Voor 2030 moeten jaarlijks 100.000 nieuwe woningen worden gebouwd die klimaatneutraal én goed bereikbaar zijn, terwijl ruimte schaars is. NS denkt mee over de ontsluiting van nieuwe woongebieden en wijken, onder meer op eigen grond. Nieuwe wijken zijn pas duurzaam bereikbaar als er verschillende vormen van vervoer beschikbaar zijn voor bewoners. Naast de trein biedt NS daarom eigen deelvervoer en deelvervoer van partners aan. Negatieve impact is er ook: het bouwen van stations bij nieuwe wijken en dorpen kan geluidsoverlast opleveren voor omwonenden. Het is aan ons om die overlast te minimaliseren.

Leefbare steden

Tot 2030 groeit de bevolking met 1 miljoen inwoners. Dit zet leefbaarheid onder druk, terwijl er nu al uitdagingen liggen rondom vervuiling, (verkeers)veiligheid, congestie en onderwijs. Dankzij openbaar vervoer worden steden leefbaarder en gezonder. Door goede treinverbindingen van en naar de steden verminderen congestie en vervuiling en verbetert de verkeersveiligheid. Daar blijven we op inzetten. Daarnaast maken we met de trein en de OV-fiets steden voor iedereen toegankelijk. Ook voor wie geen auto heeft.

Uitstoot

Een veel te hoge uitstoot van stikstof bedreigt het Nederlandse ecosysteem. Wegvervoer en landbouw zijn de grootste uitstoters. Door de trein te nemen in plaats van de auto wordt veel stikstof- en CO₂-uitstoot voorkomen. Meer mensen van de auto in de trein krijgen, is daarom een effectieve oplossing voor het stikstofprobleem in Nederland. Tegelijkertijd lijkt de trein verantwoordelijk voor relatief veel uitstoot van fijnstof. We onderzoeken hoe we die kunnen verlagen.

Sociale ongelijkheid

De ongelijkheid in Nederland neemt toe. Participatie en eerlijke kansen zijn daarom cruciaal. NS wil er voor iedereen zijn. Daarom bieden we in 2022 op 27 extra stations gelijkwaardige reismogelijkheidheden voor mensen met een beperking en werken we samen met licht verstandelijk beperkten aan manieren waarop zij makkelijker met de trein kunnen reizen. Ook tekenden we in 2022 met ProRail het Bestuursakkoord Toegankelijkheid Openbaar Vervoer 2022-2032, dat als doel heeft om het openbaar vervoer in 2040 voor iedereen toegankelijk te maken. Het tekort aan NS’ers had in 2022 gevolgen voor onze reisassistentie. Soms was reisassistentie niet beschikbaar of moesten reizigers lang wachten. We zetten in op verbetermaatregelen.

Stijgende kosten

Door de hoge inflatie en energieprijzen hadden veel Nederlanders in 2022 minder te besteden. In september 2022 steeg de inflatie zelfs naar 14,5%. We willen de prijs van het treinkaartje betaalbaar houden zodat zoveel mogelijk mensen met de trein kunnen reizen. Tegelijkertijd stijgen ook onze kosten door de hoge inflatie. Het grootste deel van die kosten namen we bij de nieuwe tarieven voor 2023 voor eigen rekening. Op die manier willen we de trein aantrekkelijk houden voor iedereen.

Maatschappelijke impact berekenen

We geven onze maatschappelijke impact weer door onze positieve en negatieve milieu- en sociaaleconomische effecten op de omgeving uit te drukken in euro’s. In dit hoofdstuk objectiveren we onze maatschappelijke impact door dit (deels) uit te drukken in financiële bedragen. Nadere informatie over de gehanteerde methodologie, uitgangspunten, waarderingen en bronnen staat in NS Methodologie maatschappelijke impactanalyse Handboek 2022.

Mobiliteit en reistijd

Het belang van mobiliteit in Nederland is door het Kennis Instituut Mobiliteit gewaardeerd op € 81 miljard. Op basis van dit onderzoek heeft NS een waarde gekoppeld aan elke kilometer die een klant bij ons kan reizen. Vermenigvuldiging van deze waarde met het aantal kilometers dat reizigers in 2022 bij NS hebben gemaakt, leidt tot een totale positieve sociaaleconomische waarde. In 2022 maakten reizigers 13,3 miljard kilometers met de trein (2021: 9 miljard), dat leidt tot een totale waarde van € 6.917 miljoen (€ 4.114 miljoen in 2021).
De negatieve waarde van reizen met de trein ontstaat doordat dit tijd kost die reizigers niet geheel naar eigen behoefte kunnen besteden. Hierdoor leidt de reistijd van deur tot deur tot maatschappelijke kosten. Dat geldt vooral voor tijd door vertraging en tijd in drukke treinen. Deze negatieve waarde op het gebied van reistijd bedroeg in 2022 € 5.220 miljoen (€ 2.963 miljoen in 2021). De positieve waarde is groter dan de negatieve waarde waardoor reizen met de trein een positieve sociaaleconomische impact heeft.

Milieu-impact: emissies, landgebruik, afval, water en geluid

De treinreis is op jaarbasis ‘klimaatneutraal’, maar NS heeft wel impact op het milieu. Dit is onder andere het gevolg van het gebruik van fossiele brandstoffen. Dat veroorzaakt luchtverontreiniging door emissies van onder meer CO₂, SO₂, NO_x en fijnstof. Ook landgebruik, afval, watergebruik en geluidsoverlast leiden tot een negatieve milieu-impact. Door gebruik van 100% groene stroom (op jaarbasis) voor treinen en gebouwen is onze impact in de afgelopen jaren fors verminderd en zelfs ruim gehalveerd ten opzichte van ons referentiejaar 2014.

De negatieve milieuwaarde bedroeg in 2022 € 79 miljoen (€ 55 miljoen in 2021), onderverdeeld naar ongeveer € 7 miljoen direct als gevolg van NS en circa € 72 miljoen als gevolg van voor- en natransport, productie van treinen, en elektriciteit en infrastructuur. De stijging ten opzichte van 2021 is veroorzaakt door het hogere aantal reizen en het daaruit volgende gestegen verbruik van voor- en natransport.

Reizen met het OV ten opzichte van de auto voorkomt een deel van de impact van luchtverontreiniging door CO₂-uitstoot. De positieve impact van geluid en landgebruik ten opzichte van de auto betreft de aangelegde wegen en geluidsmaatregelen die niet genomen hoeven worden omdat reizigers voor de trein kiezen. De positieve milieu-impact vergeleken met de auto is alleen berekend voor ‘keuzereizigers’: reizigers die een keuze kunnen en willen maken tussen de auto en de trein. Vergeleken met de auto heeft de trein een positieve milieu impact van € 373 miljoen ( € 223 miljoen in 2021).

Veiligheid

NS draagt bij aan een veiligere samenleving door veilig vervoer en een veilige omgeving te bieden aan reizigers en medewerkers. We werken aan arbeidsveiligheid, sociale veiligheid en veilig reizen.
De maatschappelijke kosten van arbeidsveiligheid (ongevallen) bedroegen in 2022 € 33,9 miljoen (€ 32,4 miljoen in 2021). De maatschappelijke kosten van sociale (on)veiligheid in 2022 zijn ongeveer € 27 miljoen (2021: € 19 miljoen).
Voor veilig reizen werkt NS samen met partners aan het voorkomen van botsingen, ontsporingen of onveilige situaties op het spoor en in het station. In 2022 waren de maatschappelijke kosten van onveilige situaties circa € 15,5 miljoen (€ 7,8 miljoen in 2021). In het voor- en natransport is het aantal verkeersongevallen en de impact daarvan vele malen groter en deze impact bedraagt in 2022 € 90 miljoen (€ 53 miljoen in 2021).
Vergeleken met reizen met de auto is reizen met de trein relatief veilig. We berekenen deze positieve impact door het aantal vermeden ongelukken te bepalen. Dit doen we door te berekenen hoeveel meer ongelukken hadden plaatsgevonden als onze keuzereizigers met de auto hadden gereisd. De maatschappelijke baten van veilig vervoer per trein bedroeg circa € 502 miljoen voor 2022 (€ 298 miljoen in 2021). Vergeleken met de auto heeft de trein een positieve sociaaleconomische impact op veiligheid.

Actievere levensstijl

Reizigers die gebruikmaken van onze diensten worden actiever dan wanneer ze van een auto gebruikmaken. Beweging van en naar een trein- of busstation zorgt ervoor dat een percentage inactieve mensen actief wordt. Per dag wordt 16 minuten extra beweging toegekend aan reizigers van NS. Een zesde van de treinreizigers gaat door deze extra beweging tot de groep van actieve mensen behoren. Een actieve levensstijl zorgt voor verlaging van kosten die zijn verbonden aan een inactieve levensstijl, onder andere medische kosten en productiviteitsverlies. Deze positieve impact bedroeg in 2022 € 1 miljoen (2021: € 0,6 miljoen). Vergeleken met de auto heeft de trein een positieve sociaaleconomische impact op een actievere levensstijl.

Opleidingen en inzetbaarheid medewerkers

NS heeft een positieve sociaaleconomische impact op de maatschappij door kennis, vaardigheden en talenten van medewerkers te ontwikkelen, naar duurzame inzetbaarheid te streven en een diverse en inclusieve organisatie te zijn. Met onze opleidingen vergroten we de economische waarde van het arbeidspotentieel van medewerkers, ook nadat zij NS hebben verlaten. De maatschappelijke baten daarvan bedroegen in 2022 ongeveer € 19 miljoen (2021: € 11 miljoen).

Bestedingen

Met onze eigen bestedingen – denk aan het geld dat wij uitgeven bij inkoop van diensten en goederen, investeringen die we doen en salarissen die we uitbetalen – hebben we een sociaaleconomische impact op de maatschappij. Daardoor dragen we onder meer bij aan werkgelegenheid bij leveranciers. De economische baten bedroegen € 1.436 miljoen aan toegevoegde waarde (€ 1.373 miljoen in 2021) bij leveranciers, ofwel ongeveer 21.676 banen.